Οστεοτομίες

Tι είναι η οστεοτομία;

Η οστεοτομία είναι μια επέμβαση με την οποία ο χειρουργός διαχωρίζει το οστό (προκαλεί δηλαδή, τεχνικά κάταγμα). Στη συνέχεια επανατοποθετεί τα κομμάτια με τέτοιο τρόπο ώστε, να διορθωθεί μια παραμόρφωση, να αλλάξει το σχήμα ενός οστού, να ανακουφίσει τον ασθενή από τον πόνο της άρθρωσης ή να βελτιώσει τη μηχανική φόρτιση της. Ο προεγχειρητικός σχεδιασμός είναι σημαντικός και χρειάζονται ακριβείς μετρήσεις του ασθενούς και των ακτινογραφιών.

Ποιες είναι οι ενδείξεις για την οστεοτομία;

Οστεοτομίες γενικά, μπορούν να γίνουν σε κάθε οστό στο σώμα μας όταν υπάρχει παραμόρφωση στροφική ή αξονική. Συνήθως, διενεργούνται στο ισχίο ή στα γόνατα όταν έχουμε παραμορφώσεις βλαισότητας ή ραιβότητας (προς τα έσω ή προς τα έξω κατεύθυνση του περιφερικού άκρου σε σχέση με το κεντρικό), υπερέκταση ή σύγκαμψη του γόνατος ή διαταραχές της άρθρωσης του γόνατος ή του ισχίου. Επίσης, οστεοτομίες μπορούν να γίνουν σε περιπτώσεις ανισοσκελίας. Διαφορά μεταξύ των δύο άκρων μεγαλύτερη των 2,5 εκ. χρειάζεται χειρουργική διόρθωση. Οι παραμορφώσεις αυτές μπορεί να οφείλονται σε διάφορες παθήσεις όπως :

• Διαταραχές ανάπτυξης
• Κακώσεις επιφύσεων
• Πόρωση καταγμάτων σε πλημμελή θέση
• Αρθρική καταστροφή λόγω οστεοαρθρίτιδας ή αστάθειας
• Παραμορφώσεις λόγω όγκων ή φλεγμονών

Σε αυτές τις παθήσεις η επέμβαση έχει σαν σκοπό τη διόρθωση της παραμόρφωσης αλλά και να προλάβει ή καθυστερήσει την ανάπτυξη της οστεοαρθρίτιδας.

Όταν έχει υποστεί βλάβη μόνο ένα τμήμα της άρθρωσης (γόνατος ή ισχίου), μια οστεοτομία μπορεί να επιτρέψει την ανακατανομή των φορτίων σε μια πιο υγιή επιφάνεια αρθρικού χόνδρου. Απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου μια οστεοτομία να έχει επιτυχία είναι:

• η νεαρή ηλικία του ασθενή (κάτω από 60 ετών)
• να υπάρχει ικανοποιητική περιοχή αρθρικού χόνδρου της άρθρωσης φυσιολογική
• η άρθρωση να έχει ικανοποιητικό εύρος κίνησης και να είναι σταθερή,
• Τα μαλακά μόρια (σύνδεσμοι-θύλακος-μύες) χωρίς ιδιαίτερες ρικνώσεις, οι νευρομυϊκές διαταραχές.

Τέλος, οστεοτομίες μπορούν να γίνουν σε αχονδροπλαστικούς νάνους, όπου χρειάζεται αύξηση του ύψους τους, διενεργούνται και στα δύο άκρα και μπορούν να γίνουν ταυτόχρονα. Όμως, ο ασθενής πρέπει να ξέρει ότι είναι μια θεραπεία επώδυνη και μακροχρόνια και μπορεί να επιβαρυνθεί με επιπλοκές όπως φλεγμονή, παραμόρφωση ή κάταγμα του οστού που επιμηκύνεται. Σε περιπτώσεις πάντως που η επιμήκυνση συνδυάστηκε με απελευθέρωση μαλακών μορίων έχει επιτευχθεί αύξηση του ύψους μέχρι 30εκ.

Ποια τεχνική ακολουθείται;

Η διορθωτική οστεοτομία θα πρέπει να γίνει όσο δυνατόν γίνεται πιο κοντά στο σημείο της παραμόρφωσης. Η επιθυμητή αξονική ή στροφική διόρθωση θα πρέπει να μετρηθεί σε μοίρες και η γεωμετρία της περιοχής θα καθορίσει το επίπεδο της οστεοτομίας. Για να αλλάξει ο άξονας ενός οστού μπορεί να χρειαστεί να αφαιρεθεί ή να προστεθεί μία οστική σφήνα οστού και να συγκρατηθεί αυτή με εσωτερική οστεοσύνθεση (πλάκα ή βίδες Εικ.1).

Εικ.1: Οστεοτομία. Ένα κυρτό οστού μπορεί να ευθειαστεί με τη χρήση οστική σφήνας, αφαίρεση ή προσθήκη αυτής ανάλογα την παραμόρφωση. Στο κέντρο, οστεοτομία κλειστής γωνίας, βλαισότητας κνήμης , (Δε) υπερκονδύλια οστεοτομία ραιβότητας. Σταθεροποίηση με πλάκες και βίδες.

Μία εναλλακτική μέθοδος είναι η τοποθέτηση μιας συσκευής εξωτερικής οστεοσύνθεσης η οποία με τη βοήθεια ενός ρυθμιζόμενου μηχανισμού μπορεί να επιτρέψει την προοδευτική διόρθωση της παραμόρφωσης. Η φόρτιση του άκρου επιτρέπεται όταν η οστεοσύνθεση είναι σταθερή, αλλιώς αναβάλλεται μέχρι την εμφάνιση ικανοποιητικού πόρου. Συνήθως 2-3 μήνες και πλήρη φόρτιση 3-5 μήνες ανάλογα.

Οι οστεοτομίες μπορούν να γίνουν σε διάφορα επίπεδα ανάλογα την παραμόρφωση και το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Έτσι, σε παραμορφώσεις για παράδειγμα γύρω από το γόνατο μπορούμε να κάνουμε οστεοτομίες βλαισότητας ή ραιβότητας, θολωτές ή με τη μέθοδο της ημικαλλότασης ή της χονδροδιάτασης. Δηλαδή, οστεοτομία κλειστής σφήνας από έξω και προοδευτικά ανοικτής σφήνας από έξω, με τη βοήθεια εξωτερικής οστεοσύνθεσης, προκειμένου η ανοικτή σφήνα να γεμίζει προοδευτικά από πώρο. Έτσι, μπορούμε να ελέγχουμε τη διόρθωση κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

Οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες με δυσπλασία για παράδειγμα της κοτύλης μπορεί να ωφεληθούν από μια επέμβαση οστεοτομίας της λεκάνης (οστεοτομία κατά Chiari, ή κατά Salter ή περικοτυλιαία Ganz κτλ. Εικόνα 2.)

Εικ. 2: Πάνω (αρ) περικοτυλιαία οστεοτομία, πάνω (δε) διατροχαντήρια οστεοτομία για να επικεντρωθεί η κεφαλή του μηριαίου στην κοτύλη, κάτω οστεοτομία ραιβότητας και στροφής σε οστεοχονδρίτιδα του μηριαίου με υπεξάρθρημα σε ηλικία 2 ετών

Σε αναπτυξιακή δυσπλασία του ισχίου (ΣΕΙ) επειδή η ανάπτυξη της κοτύλης και η προσαρμογή της μηριαίας κεφαλής του μηριαίου γίνεται μέχρι την ηλικία των 4 ετών και μερικώς μέχρι την ηλικία των 8 ετών, οστεοτομία στροφής και ραιβότητας πρέπει να γίνει νωρίτερα από 4 ετών , για να είναι δυνατή η αναπτυξιακή προσαρμογή της κοτύλης και συνήθως πάνω από 18μηνών, όταν η προηγηθείσα συντηρητική αντιμετώπιση δεν έχει στεφθεί με επιτυχία (Εικόνα 2).

Στο ισχίο, διενεργούνται διατροχαντήριες οστεοτομίες ραιβότητας ή βλαισότητας ανάλογα την περίπτωση προκειμένου να βελτιωθούν οι μηχανικές ιδιότητες του ισχίου και να μειωθεί ο πόνος (Εικόνα 2).

Ποιες είναι οι πιθανές επιπλοκές;

Οι πιο συχνές επιπλοκές είναι:

• Υπό ή υπερδιόρθωση της παραμόρφωσης, οι οποίες μπορούν να προβλεφθούν μόνο από προσεκτικό προεγχειρητικό σχεδιασμό. Σε δύσκολες περιπτώσεις η λήψη διεγχειρητικών ακτινογραφιών είναι απαραίτητη.
• Η διάταση των νεύρων, καθώς η διόρθωση σοβαρών παραμορφώσεων μπορεί να προκαλέσει τον ελκυσμό ενός παρακείμενου νεύρου (ισχιακού, περονιαίου). Γι’ αυτό μια απότομη διόρθωση παραμόρφωσης πάνω από 20ο ή μήκους πάνω από 6 εκ. θα πρέπει να αποφεύγεται. Η διόρθωση μεγαλύτερων παραμορφώσεων μπορεί να γίνει με ασφάλεια αν γίνει προοδευτικά με τη χρήση εξωτερικής οστεοσύνθεσης ( όπως ilizarov).
• Σύνδρομο διαμερίσματος. Μετά από οστεοτομία κνήμης ή των οστών του αντιβραχίου μπορεί να σχηματιστεί αιμάτωμα μέσα στα μυϊκά διαμερίσματα και για αυτό το άκρο θα πρέπει να ελέγχεται τακτικά για σημεία ισχαιμίας
• Ψευδάρθρωση. Η ψευδάρθρωση μπορεί να οφείλεται σε ανεπαρκή συγκράτηση της οστεοτομίας, σε πρώιμη κίνηση και κυρίως σε ανεπαρκή χειρουργική τεχνική.

Γενικές επιπλοκές όπως φλεγμονή ή θρομβοεμβολή , που συμβαίνουν στα ορθοπαιδικά χειρουργεία σε μικρό βέβαια ποσοστό.

Σε κάθε περίπτωση όταν οι οστεοτομίες, όπως κάθε χειρουργική επέμβαση γίνει κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις και με την κατάλληλη προ-εγχειρητική προετοιμασία μπορεί να βοηθήσουν τον ασθενή σε κάθε περίπτωση.